حیوان گم شده و مسئولیت قانونی پیدا کردن آن

پیدا کردن حیوان گم شده از مواردی است که قانون ایران به آن توجه کرده است . این موضوع به دلیل نگاهی است که از یک طرف به حمایت از حیوانات و از طرف دیگر به احترام به مالکیت افراد دارد . قانون مدنی افراد را موظف کرده است پس از پیدا کردن حیوان گم شده ، آن را به صاحب آن و یا شهرداری ، دهداری و ... تحویل دهند و ضمانت اجرای عمل نکردن این دستور را نیز بیان کرده است .

نگهداری و مراقبت از حیوانات یکی از موضوعاتی است که در قانون کشور ما به آن پرداخته شده است . قانونگذار مدنی درباره آسیب زدن به حیوانات مقرراتی وضع کرده است . البته دامنه این اصول و قواعد تنها محدود به آسیب زدن به حیوانات و آزارشان نیست بلکه از آن فراتر رفته و در قانون مجارات اسلامی ، به  مسئولیت صاحب حیوان در نگهداری از آن و همچنین خسارت های ناشی از اعمال حیوان نیز پرداخته است .

یکی از موضوعاتی که درباره حیوانات در گذشته بیشتر برای افراد اتفاق می افتد و در حال حاضر کمتر وجود دارد ، موضوع گم شدن حیوانات است . سوالی که پیش می آید این است که اگر حیوان گم شده ای را پیدا کردیم ، چه کنیم؟ برای جواب به این سوال در این مقاله به بررسی اینکه به چه حیوانی گم شده می گویند ، برگرداندن حیوان گم شده به صاحبش ، پیدا کردن حیوان گم شده در مناطق مسکونی یا غیر مسکونی می پردازیم .

به چه حیوانی گم شده می گویند

برای اینکه بدانیم در قبال یک حیوان گم شده ،  چه مسئولیتی داریم ، ابتدا باید بدانیم به چه حیوانی گم شده می گویند . قانون مدنی در فصلی تحت عنوان حیوان ضاله در مواد 170 - 172 به بررسی مسئله حیوان گم شده پرداخته است .  

طبق ماده 170 قانون مدنی : "حیوان گم شده ( ضاله ) عبارت از هر حیوان مملوکی است که بدون متصرف یافت شود ، ولی اگر حیوان مزبور در چراگاه یا نزدیک آبی یافت شود یا متمکن از دفاع خود در مقابل حیوانات درنده باشد ، ضاله محسوب می شود ."

طبق این ماده حیوان گم شده ، هر حیوانی که مورد تملک بوده و بدون متصرفش پیدا شده است را شامل می شود . به عبارت ساده تر حیوانی است که صاحبی دارد و متعلق به کسی بوده و بدون صاحبش پیدا شده باشد . البته در دو حالت چنین حیوانی گم شده به حساب نمی آید :

1- اگر حیوان در چراگاه یا نزدیک آب پیدا شود . این شرط به این دلیل بیان شده است که ممکن است صاحب حیوان در نزدیکی آن محل باشد و یا حیوانات را برای چرا رها کرده باشد . 

2- اگر حیوان بتواند در برابر حیوانات درنده از خود دفاع کند . این موضوع بیان گر آن است که قانونگذار به دنبال حمایت از حیوانات بوده و در این مواد خواسته است از حیواناتی که بدون دفاع رها شده اند حمایت کند . بنابر این زمانی که حیوان توانایی نگهداری از خود را دارد ، آن را جزو حیوانات گم شده حساب نکرده و احکام مخصوص به آن ها را بر این حیوانات بار نکرده است .

قانون مدنی ، به خاطر احترامی که به مالکیت خصوصی افراد قائل است ، تلاش می کند تا حقوقی که بر اثر مالکیت ، برای افراد به وجود می آید حفظ شود . در این ماده کاملا وضح است که قانونگذار در این ماده حیوان را جزو اموال افراد محسوب کرده است .

نحوه برگرداندن حیوان گم شده به صاحبش

ماده 171 قانون مدنی در باره پیدا کردن حیوان گم شده بیان می کند که : " هر کس حیوان ضاله (گم شده ) پیدا نماید ، باید آن را به مالک رد کند و اگر مالک را نشناسد باید به حاکم یا قائم مقام او تسلیم کند ، و الا ضامن خواهد بود ، اگرچه آن را بعد از تصرف رها کرده باشد . "

این ماده به اهمیت حمایت از حیوانات در نگاه قانونگذار اشاره می کند . قانونگذار در حقیقت فردی که حیوان گم شده ای را پیدا می کند و به مالک آن و یا حاکم تحویل نمی دهد در حکم غاصب دانسته است .

بنابر این هر کس حیوان گم شده ای را پیدا کند باید آن را به صاحبش برگرداند . اگر کسی حیوانی را پیدا کرد و نداند که صاحب آن کیست باید آن را به مسئول شهر یا روستا و ده خود که در واقع همان شهرداری ، دهداری یا بخشداری است ، تحویل دهد تا بعد از مشخص شدن وضعیت حیوان ، به صاحبش برگردانده شود . در صورتی که فرد از تحویل حیوان خودداری کند مسئول است و مسئولیت او در همان ضامن بودن و در حکم غصب بودن کار او است  که مسئول پرداخت خسارت می شود .

پیدا کردن حیوان گم شده در مناطق مسکونی یا غیر مسکونی

ماده 172 قانون مدنی ، بین پیدا کردن حیوان در مناطق مسکونی و غیر مسکونی تفاوت قائل شده است . در همین راستا بیان می کند : " اگر حیوان گم شده در نقاط مسکونه یافت شود و پیدا کننده با دسترسی به حاکم یا قائم مقام او آن را تسلیم نکند ، حق مطالبه مخارج نگاهداری آن را از مالک نخواهد داشت ..... "

بنابراین از این ماده اینطور برداشت می شود که ، اگر کسی حیوانی را در مناطق مسکونی پیدا کند و با اینکه می تواند آن حیوان را به شهرداری یا بخشداری و دهداری تحویل دهد ولی از انجام این کار امتناع کند و حیوان را نزد خود نگه دارد ، در صورتی که مالک آن پیدا شود ، حق اینکه مخارج نگهداری از حیوان را از مالک آن مطالبه کند را ندارد . 

مفهوم این ماده این است که پیدا کننده اگر دسترسی به شهرداری ، دهداری و بخشداری را نداشته باشد ، می تواند حیوان را پیش خود نگه دارد و از طرفی مخارج نگهداری را هم از صاحب آن دریافت کند .

در ادامه ماده 172 درباره پیدا کردن حیوان در نقاط غیر مسکونی اینگونه بیان می کند که : " .... هرگاه حیوان ضاله (گم شده ) در نقاط غیر مسکونه یافت شود ، پیدا کننده می تواند مخارج نگاهداری آن را از مالک مطالبه کند ، مشروط بر این که از حیوان انتفاعی نبرده باشد ، و الا مخارج نگهداری با منافع حاصله احتساب و پیدا کننده یا مالک فقط برای بقیه حق رجوع به یکدیگر را دارند .
بنابراین اگر کسی حیوان گم شده ای را در نقاط غیر مسکونی پیدا کرده باشد ، پیدا کننده می تواند مخارج نگهداری از آن را از مالک مطالبه کند ؛ به شرطی که از حیوان استفاده ای نکرده باشد و از آن نفعی نبرده باشد و الا مخارج نگهداری در مقابل انتفاع از حیوان در نظر گرفته خواهد شد و پیدا کننده و مالک فقط برای دریافت مابقی می توانند به یکدیگر مراجعه کنند . 

یعنی میزان مخارجی که برای حیوان انجام گرفته محاسبه می شود .و از طرف دیگر میزان نفعی که از حیوان برده است نیز حساب می شود . در نهایت هر کدام بیشتر بود ، طرف مقابل آن را مطالبه می کند .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد حیوان گم شده و مسئولیت قانونی پیدا کردن آن به کانال تلگرام موضوعات حقوقی مراجعه کنید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حیوان گم شده و مسئولیت قانونی پیدا کردن آن پاسخ دهند . 

سوالات متداول

1- اگر حیوانی را در بیابان پیدا کردیم چکار انجام دهیم ؟

باید آن را به صاحبش برگردانیم و یا به شهرداری ، بخشداری یا دهداری تحویل دهیم . در قانون برای خودداری از تحویل حیوان مسئولیت هایی را در نظر گرفته است که در مقاله به آن پرداخته ایم .

2- اگر حیوانی را پیدا کرده و نگهداری کنیم ، مخارجش را می توانیم از صاحبش مطالبه کنیم ؟

این موضوع در رابطه پیدا کردن حیوان در مناطق مسکونی و غیر مسکونی متفاوت است که این تفاوت به صورت جامع در متن مقاله بررسی شده است .

3- به چه حیوانی ، حیوان گم شده می گویند ؟

حیوانی که متعلق به فردی باشد و بدون صاحبش در جایی پیدا شود ، حیوان گم شده است . البته در برخی موارد حیوان بدون صاحبش هم گم شده به حساب نمی آید که در متن مقاله به آن پرداخته شده است .

منبع : حیوان گم شده و مسئولیت قانونی پیدا کردن آن